Washington’da ABD lideri Donald Trump’ın şahitliğinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan arasında imzalanan Ortak Bildiri, bölgede 2020 Zafer Savaşı sonrası ortaya çıkan yeni jeopolitik durumun en yüksek seviyede resmi teyidiydi. Şüphesiz bu süreçte Azerbaycan liderinin uluslararası itibarı ve kararlılığı özel bir rol oynadı.
ABD lideri Donald Trump’ın Azerbaycan Cumhurbaşkanı’na gösterdiği özel ilgi ve saygı ile İlham Aliyev’in Beyaz Saray’daki diplomatik jestlerinde ifade edilen devlet gururu bunun kanıtıdır. Bu anlamda Washington Bildirisi, Azerbaycan liderinin son beş yılda yürüttüğü kararlı askeri-diplomatik zafer stratejisinin nihai belgesiydi.
2020’de Vatan Savaşı sonucunda işgal altındaki topraklar kurtarıldı ve Ermenistan teslimiyet belgesini imzalamak zorunda kaldı. Ardından 2023’teki anti-terör operasyonuyla ülkenin tam egemenliği yeniden sağlandı. Kısa sürede işgalden kurtarılan bölgeler yalnızca yeniden inşa edilmedi, yıllarca ayrılıkçı yuvası olmuş Şuşa, Hankendi küresel siyasi etkinliklerin merkezi haline geldi.
Azerbaycan, gücüyle uluslararası hukuku yeniden tesis etmekle kalmadı, aynı zamanda bölgede barış ve istikrar için sürdürülebilir bir yol haritası çizdi. Bu bağlamda Cumhurbaşkanı İlham Aliyev yalnızca savaşta galip gelen lider değil, aynı zamanda barış gündeminin mimarıdır. 2022’de sunulan 5 temel prensibin bugün Washington’da imzalanması Azerbaycan’ın haklı duruşunun kesin kabulünün göstergesidir.
Elde edilen anlaşmaya göre, AGİT’in 30 yılı aşkın süredir faaliyet gösteren Minsk Grubu’nun yetkisi ve faaliyeti tamamen sona erdirilecek. Minsk Grubu’nun kaldırılması, barış anlaşmasının imzalanması için Azerbaycan’ın ileri sürdüğü temel şartlardan biriydi.
İmzalanan belgede en dikkat çekici husus Zengezur koridoruyla ilgilidir. Belgede ayrıca Ermenistan topraklarında özel bir bağlantı projesi – “Uluslararası Barış ve Refah için Trump Güzergahı”nın hayata geçirileceği belirtilmiştir. Bu madde, Ermenistan toprakları üzerinden Azerbaycan’ın ana kısmı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında kesintisiz bağlantının sağlanması amacıyla ABD tarafından yürütülecek projeyi ifade eder. Zengezur koridorunun uluslararasılaştırılması ve bölgedeki Batı’nın katılımıyla yeni siyasi haritanın oluşması, Güney Kafkasya’da yeni bir dönemin başlangıcı ve Azerbaycan diplomasisinin yeni başarısı olarak değerlendirilir.
Ermenistan’ın AGİT Minsk Grubu’nun kaldırılmasına razı olması ve Azerbaycan’ın ana kısmı ile Nahçıvan arasında kesintisiz bağlantı kurulması yükümlülüğünü yeniden teyit etmesi, kesinlikle Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in prensipli duruşunun zaferi ve Azerbaycan’ın tarihi başarısıdır.
Belgede Azerbaycan’ın önemli ve haklı taleplerinden biri olarak, Ermenistan’ın anayasasında yapılacak değişiklik talebinin meşruiyeti vurgulanır ve bu talep yerine getirilmeden kapsamlı barış anlaşmasının ne imzalanmasının ne de onaylanmasının mümkün olmadığı belirtilir.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in görüşme sonrası verdiği röportajda belirttiği gibi, Ermenistan’ın yerine getirmesi gereken ev ödevleri hâlâ durmaktadır. Burada, barış anlaşmasının imzalanması için Azerbaycan’ın diğer şartı olan – Ermenistan anayasasından Azerbaycan’a karşı toprak iddialarının çıkarılması kastedilmektedir.
Şunu belirtmek gerekir ki Ortak Bildiri’de anlaşmanın imzalanması ve nihai onayı için ek tedbirlerin alınması gerektiği maddesi özellikle Ermenistan’ın anayasa değişikliğine ilişkindir.
2020 Vatan Savaşı sonrası oluşan yeni jeopolitik gerçekler ışığında Bakü, bölgede barışın ancak güç dengesi ve uluslararası hukuk ilkeleri temelinde sağlanabileceğini kanıtlamıştır.
Azerbaycan tarafı, Moskova, Brüksel ve şimdi Washington formatlarında yürütülen müzakerelerde tutarlı ve prensipli duruşuyla barış gündemini somut bir içeriğe kavuşturma becerisini göstermiştir.
Elbette, bu süreçlerin merkezinde Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in prensipli ve ileri görüşlü siyaseti bulunmaktadır. Hem askeri zafer, hem diplomatik üstünlük, hem de uzun vadeli istikrarın kurulması Azerbaycan liderinin devletçilik konseptinin mantıksal sonucudur.
